شهری را در نظر بگیرید که با تغییرات اجتماعی، اقتصادی و محیطی عمده ای روبرو است به طوریکه این تغییرات سبب افزایش خطر و آسیب پذیر تر شدن آن می شود از طرف دیگر این شهر توان کافی برای کاهش خسارات و بحرانها نداشته و پاسخگوی تغییرات نیست. چگونه چنین شهری پایدار باقی خواهد ماند؟ بنابراین باید ویژگی جدیدی به شهر های پایدار اضافه شود:
شهر پایدار باید “شهری بازگشت پذیر” باشد.
در حالیکه در برخی جوامع ،متخصصین مدیریت حوادث غیرمترقبه، ابزارهای کار آمدی برای جلوگیری از بحران در اختیار دارند، هزاران شهر در سراسر جهان از طریق برنامه های مشارکتی، مهارت های شهروندان و توانایی گروه های اجتماعی را برای مقابله با بحران افزایش می دهند. از ترکیب این دو تجربه ، نتایج بیشتری حاصل می شود :iclel
ابتکار “شهرهای بازگشت پذیر” در پی جلوگیری از خطر بلایای اصلی و ” بازگشت پذیر نمودن” ابزارها و روش های مدیریت شهری است . این ابتکار iclel یعنی شهر های بازگشت پذیر ، راهبردی برای ایجاد شهر های پایدار و یکی از سه فضای کاری برنامه “دستور کار محلی ۲۱″ است.
شهر بازگشت پذیر چیست؟
شهری بازگشت پذیر است که آسیب پذیری اش در مقابل تغییرات ناگهانی بزرگ و حوادث عظیم، کاهش یافته و تغییرات محیط اقتصادی و اجتماعی را به گونه ای مبتکرانه پیش بینی نموده و به آن پاسخ گوید تا بدین وسیله پایداری بلند مدت خود را افزایش دهد.
شهر بازگشت پذیر ، دارای دو ویژگی اساسی است :
ویژگی اول: توانایی آن در بازسازی سریع و برگشت به وضعیت اولیه پس از حوادث ناگهانی و بحرانها است . چنین اجتماعی می تواند توانایی خود را برای تعیین نقاط آسیب پذیر و در نتیجه کاهش آنها افزایش دهد. شهر بازگشت پذیر ، در قوانین، برنامه ریزی، طراحی شهری و سرمایه گذاری، به طور فعالانه از ابزارها و راهبردهای مؤثر برای کاهش خطر و مدیریت بحران استفاده می کند. این شهر برای پاسخ به بحران ها و بازگشت به حالت اولیه، از تشکل ها و سازمان ها محلی حمایت می نماید.
ویژگی دوم: توانایی شهر در تعیین فرصت های خلاقانه ناشی از تغییرات و بهر گیری از آنهاست . بدیهی است که ایجاد هر گونه تغییر مستلزم پاسخ گویی به یک بحران است ؛اما شهر بازگشت پذیر نه تنها در می یابد که چگونه به وضعیت قبل برگردد ، بلکه می داند چگونه از این تغییرات برا ی بهبود و پیگیری فعالانه آرمان های استراتژیک خود بهره گیرد. اگر چه بازگشت پذیری یک شهر، به بازگشت پذیری اجتماعی آن و یا بازگشت پذیری سیستم ها و مؤسسات شهری نسبت داده می شود . اما اصول حقیقی بازگشت پذیری در هر شهر منحصر به فرد است .در بسیاری از موارد بازگشت پذیری و کاهش آسیب پذیری هم منشأ اجتماعی و هم منشأ ساختاری با تعاریف زیر دارند:
· بازگشت پذیری اجتماعی شهر، ناشی از فرهنگ و سنتهای محلی (شامل تجربه تطبیق یافتن با بحرانهای گذشته) سازمانهای سیاسی و اجتماعی مردم نهاد و یا شبکه های مردمی است .
· بازگشت پذیری سیستم ها و مؤسسات شهری ناشی از تمرکز زدایی، تنوع در خدمات و زیر ساخت ها، محلی سازی تکنولوژی و نهادینه کردن دستور العمل ها برای دستیابی به مدیریت و برنامه ریزی یکپارچه است.
فرمول زیر رویکرد اتخاذ شده توسط برنامه شهر های بازگشت پذیر را به خوبی نشان می دهد:
بازگشت پذیری = پایداری
افزایش بازگشت پذیری و کاهش بحران
باید بازگشت پذیری را افزایش و عوامل آسیب پذیری و بحران را کاهش دهیم تا شهر های پایدار تری داشته باشیم. ایجاد شهر های بازگشت پذیر یکی از چندین استراتژی ممکن برای دستیابی به شهر های پایدار تر است که در چارچوب عملکرد محلی ۲۱ که در نشست جهانی توسعه پایدار در سال ۲۰۰۲ در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی، در فاز دوم برنامه دستور کار محلی ۲۱ ارائه شد، قرار دارد.
هدف این استراتژی توسعه بیشتر بازگشت پذیری نه تنها در زیر ساختار ها بلکه در مؤسسات و زندگی اجتماعی و اقتصادی شهر های سراسر جهان است .
برنامه شهر های بازگشت پذیر برنامه ای بین المللی، چند جانبه و چند ساله است .
این برنامه آسیب پذیری شهر ها در برابر بلایا، بحرانها یا تغییرات ناگهانی را مرتفع نموده و در نظر دارد با همراه نمودن مدیریت بازگشت پذیر با برنامه ریزی توسعه پایدار دراز مدت شهر های بازگشت پذیر تری بسازد. این برنامه در بردارنده پژوهشهای کاربردی در شهرها است تا برای ایجاد بازگشت پذیری محلی، شیوه ها و مکانیسم هایی ر ا طراحی نموده و بیازماید. کنترل، نظارت و تغییر دائمی تضمین کننده ایجاد فرصت هایی برای آموختن و به اشتراک گذاشتن تجارب بین شهر های مختلف می باشد . رویکرد این برنامه گرد آوری و استفاده از تجارب و تخصصهای سازمانهایی است که در زمینه های مرتبط با مدیریت محلی بازگشت پذیر ( به ویژه مدیریت بحران و ریسک ) فعالیت نمودند. بدین ترتیب به دولت های محلی و مشارکت کنندگان شهری روش شناسی، سیاست ها، رهنمون ها و ابزارهایی ارائه میدهند تا شهرها را پایدارتر سازند. همچنین این برنامه در نظر دارد تا همه شهرهای سراسر جهان را برای شرکت در مدیریت بازگشت پذیر بسیج نماید.
مهمترین اهداف برنامه شهر های بازگشت پذیر:
· تحکیم و تثبیت مفهوم بازگشت پذیری در حرکت برنامه دستور کار محلی ۲۱ در سراسر جهان
· ترویج مفهوم بازگشت پذیر برای مدیران شهر ها در سراسر جهان
· ترویج مفهوم بازگشت پذیری از طریق حمایت از نشستهای بین المللی مرتبط
· ایجاد فرصت هایی برای فعالیت دولتها و مدیریتهای محلی به منظور حمایت از توسعه بازگشت پذیری
· طراحی، راه اندازی، تنظیم اجرای برنامه ها و پروژه هایی به منظور دستیابی به بازگشت پذیری
· فراهم نمودن روش شناسی( متدولوژی) و ابزارهایی (سیستمها و وسائل) برای مدیریت شهری به منظور دستیابی به بازگشت پذیری
· عملی ساختن مفهوم بازگشت پذیری در برنامه دستور کار محلی ۲۱یا فرایند برنامه ریزی توسعه پایدار با تأکید بر پاسخگویی به بلایای طبیعی، صنعتی، اجتماعی و اقتصادی
· معرفی سیاستها ، ابزارها و شیوه های مورد استفاده در مدیریت بحرانهای گسترده برای شهرهای پایدار
· پیوند روش ها و رموز مدیریت پیشگیری از بلایا با شیوه های محلی در برنامه ریزی مشارکتی توسعه پایدار
· تشویق شهر های پذیرنده برنامه دستور کار محلی ۲۱ یا هر نوع برنامه ریزی توسعه پایدار مشابهی که برای به کار گیری استراتژی های بین المللی، کاهش بلایا و دستیابی به اهداف برنامه ژوهانسبورگ تدوین شده است
· استفاده از روش های مدیریت پیشگیری از بلایا در طیف وسیعی از آسیبها مانند تغییرات محیطی زیان های اقتصادی، تصادفات و خشونت های طبیعی
منبع : شورای اسلامی شهر مشهد