بافت تاریخی بروجرد به محدوده‌ای از مناطق مرکزی شهر بروجردگفته می‌شود که هسته قدیمی این شهر را تشکیل می‌دهند. در سالهای اخیر، مطالعه و حفاظت از بناهای ارزشمند این بافت مورد توجه سازمانهای مرتبط قرار گرفته است. بیشتر آثار موجود در این منطقه مربوط به دوره قاجارو قبل از آن هستند و برخی مسجدها و خانه‌های اعیانی آن از ارزش گردشگری و تاریخی زیادی برخوردارند.
پیشینه
با توجه به قدمت تاریخی و وجود بناها و ساختمانهای قدیمی قابل توجه، بافت قدیم بروجرد به عنوان یک طرح ویژه مورد توجه سازمان میراث فرهنگیقرار گرفت و کار مطالعاتی آن از سال ۱۳۸۵ آغاز شد. به همین منظور با اختصاص ردیفی در بودجه ملّی، مطالعات اولیه و مستندسازی این بافت آغاز شد. دراین راستا با ایجاد پایگاه بافت تاریخی بروجرد، شهرداری بروجرد، سازمان مسکن و شهرسازی استان لرستان و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان، طرح مشترکی را برای مطالعه و بررسی بافت تاریخی این شهر آغاز کردند که هدف آن شناسائی حدود بافت تاریخی، بناها و گذرهای موجود و زمینه سازی برای حفاظت از آن بوده است “پایگاه بافت تاریخی بروجرد” مشتمل بر گروهی از کارشناسان میراث فرهنگی است و زیرمجموعه اداره میراث فرهنگی این شهر است
محدوده
بافت تاریخی بروجرد، مجموعه‌ای بالغ بر ۲۸۰ هکتار از مناطق مرکز و شرق این شهر را شامل می‌شود که امروزه بیشتر در محدوده خیابانهای جعفری، صفا، شهدا و بحرالعلوم قرار گرفته اند. این بافت تقریباً شامل حدود تقریبی شهر بروجرد در سال ۱۸۵۰ میلادی (۱۲۲۸هجری شمسی) است که بر اساس نقشه‌ای که در آن سال توسط ارتش روسیه از این شهر تهیه شده تعریف شده است. بافت تاریخی بروجرد چهار محله یا کوی داشته است: دودانگه، صوفیان، یخچال و رازان. دودانگه محله اصلی و مرکز تجاری و اقتصادی این بافت به شمار می‌رود
هر محله نیز دارای مرکزی است که خود هسته‌های دیگری را شامل می‌شوند.
تک بناها
بناهای تاریخی قابل توجهی مانند امامزاده جعفر، مسجد جامع بروجردو مسجد سلطانیدر این بافت قرار گرفته اند که قدمت برخی از آنها به بیش از هزار سال می‌رسد. بازار قدیمی بروجرد و چندین کاروانسرای تاریخی نیز در همین منطقه قرار گرفته اند. بیش از ۲۰۰ خانه تاریخی در این بافت قرار گرفته که برخی از آنها از معماری جالب توجهی برخوردار هستند. خانه بیرجندی، خانه طباطبایی و خانه افتخارالاسلاماز این گروهند. برخی بناهای جالب توجه در بافت قدیمی بروجرد عبارت‌اند از:
- مسجد رنگینه از دوره زندیان
- مسجد قلعه از دوره قاجار
- امامزاده قاسم
- خانه مصری
تهدیدها
زمین لرزه، بارش باران وبرف، و نیز فرسودگی، سه عامل طبیعی هستند که بافت قدیمی این شهر را تهدید می‌کنند. قلعه قدیمی شهر که محدوده بافت تاریخی بروجرد بوده در اثر گسترش محدوده شهر به کلی نابود شده است و امروزه اثری از آن برجای نمانده است.
زمین لرزه سال هشتاد و پنج، موجب تخریب سی و نه اثر تاریخی بروجرد شد که بیشتر آنها در محدوده همین بافت تاریخی قرار داشتند. همچنین با توجه به تعداد زیاد خانه‌ها و آثار تاریخی در این بافت، سازمانهای مربوطه امکان خریداری و یا نگه داری مناسب از همه آنها را ندارند. برخی مالکان خصوصی سودجو نیز تمایل به تخریب خانه‌های قدیمی خود و ایجاد مجتمع های مسکونی جدید دارند. گرمابه گلستان در بازار بروجرد که قدمت آن به دوران صفوی می‌رسید نیز به همین ترتیب توسط سودجویان تخریب شده است
منبع : ویکیپدیا