قصه شهرداران شهر تهران در یک تاریخ بیش از صد سال بی شک قصه دور و درازیست.
همه شهرداران تهران؛ از دارالخلافه تا تهران بزرگ
خبرآنلاین: قصه شهرداران شهر تهران در یک تاریخ بیش از صد سال بی شک قصه دور و درازیست.
هادی معیری نژاد
- شهر تهران که از اواخر دوران قاجار رشد کالبدی اش آغاز شد و تا
ابر کلانشهر امروزادامه یافت داستان پر فراز و نشیبی را پشت سرگذاشته است.
در
این میان سرتیپ آقا خان بوذرجمهری با 120 ماه وغلامرضا کرباسچی با 108 ماه
وغلامرضا نیک پی با 89 ماه در رتبه اول تا سوم ایستاده اند.
برخی از مشهورترین شهرداران به قرار زیرند؛
خلیل‌خان ثقفی اعلم‌الدوله، ساختمانی به نام بلدیه
پس از مشروطه بود که مشروطه‌خواهان در اول خرداد 1286 شمسی تصمیم به
تدوین قانون بلدیه گرفتند و بالاخره این قانون را تصویب کردند. البته
مدت‌ها پس از آن دکتر خلیل‌خان ثقفی اعلم‌الدوله ساختمان اداره بلدیه را در
سبزه‌میدان تهران احداث کرد.
اما باز هم در این سال‌ها سیمای شهر تهران تغییر چندانی نکرد. شهر هنوز
همان بود و علی رغم تأسیس شهرداری چندان تغییری در سیمای پایتخت به وجود
نیامد.شهرداری با توجه به فعالیت های ابتدایی و قانون گذاری های آغازین
توانست مقدمه ای باشد بر تاریخ شهرداری تهران.
کریم بوذرجمهری، شهردار مستبد
رضاخان پهلوی که روی کار آمد، سرتیپ کریم بوذرجمهری را به سمت شهردار
تهران منصوب کرد. بوذرجمهری یک قزاق بود که هرچند که سواد کمی داشت و حتی
از درست نوشتن نام خود هم ناتوان بود، اما توانست در تغییر چهره شهر بکوشد.
عوارض جدید را وضع کرد، گورستان متروک جنوب شهر را به باغ فردوس تبدیل و
مالیات خودروها و کالسکه‌ها و سایر عوارض شهری را لغو کرد، اداره خیریه و
مریضخانه بلدیه و دارالمجانین و آتش‌نشانی را تأسیس کرد و در آسفالت کردن
خیابان‌های تهران کوشید. بوذرجمهری توانست سهم عمده‌ای در مدرنیزه کردن
تهران بین سال‌های 1302 تا 1312 داشته باشد.
موسی مهام، بانی میدان‌ها و پارک‌های شهر
در سال‌های میانی دهه بیست و با آرامش نسبی پایتخت، موسی مهام عهده‌دار
سمت شهرداری می‌شود. مهام به گلکاری و ساختن میدان‌ها و آب‌نماها علاقه
خاصی داشت و بسیاری از نماهای شهری امروز یادگار دوران اوست.
بولوار آب کرج یا همان بولوار کشاورز فعلی، پارک لاله، میدان ولی‌عصر
و... در همان سال‌ها ساخته شده‌اند. مهام هم در سال 41 به بازپرسی
فراخوانده و وثیقه بی‌سابقه 610 میلیون ریالی برای او صادر شد.
مهدی مشایخی، مرد چاه‌های ناتمام
با شروع حکومت محمدرضا پهلوی، شهردارهای دیگری پی‌درپی به این سمت
منصوب شدند. بحث بر سر چگونگی لوله‌کشی آب شهر تهران در این دوران محوریت
دارد و در نهایت در زمان او این موضوع تصمیم‌گیری و به نتیجه می‌‌رسد.
هرچند که مشایخی در اجرای این تصمیم ناتوان می‌ماند و شهر پر از
چاه‌هایی می‌شود که به آب نرسیده‌اند. در نهایت، مشایخی به اتهام اختلاس به
دادگاه فراخوانده و محکوم می‌شود.
احمد نفیسی، شهردار جنجالی
یکی از جنجالی‌ترین شهردارهای پایتخت احمد نفیسی است که از خرداد 41 به
مدت 19 ماه عهده‌دار این مقام بود. پارک ساعی در دوران مسئولیت او احداث
شد. البته نفیسی تألیف و ترجمه‌هایی را نیز در پرونده کاری خود داشت.
در زمان شهردار بودنش به پنج نفر از پادشاهان و رؤسای جمهور کشورهای
بزرگ جهان کلید طلایی شهر تهران را اهدا کرد. هم‌چنین نظارت در انتخابات
مجلس شورای ملی از فعالیت‌های دیگر او بود.
غلامحسین کرباسچی، تغییرگر چهره شهر
غلامحسین کرباسچی به عنوان نهمین شهردار تهران برگزیده شد، بعد از
انقلاب اسلامی روزهای آشوب دهه شصت چهره شهر را زشت و جنگ‌زده کرده بود.
سال 68 بود که عبدالله نوری تصمیم گرفت استاندار موفق اصفهان را به تهران
بخواند. کرباسچی به تهران آمد و کار خود را شروع کرد.
تغییر چهره شهر کار سختی بود که در طول سال‌ها میسر می‌شد. کرباسچی
توانست شبکه بزرگراه‌های تهران را رونق بدهد و در ایجاد پارک‌های کوچک و
بوستان‌های محلی بکوشد. جرقه ایجاد فرهنگسراها در دوران مسئولیت او زده شد و
به مرحله عمل رسید.
محمود احمدی‌نژاد، پله پله تا ریاست‌جمهوری
احمدی‌نژاد شهردار خوش‌اقبالی بود که توانست در مدت دو سال تکیه بر
ریاست شهرداری، به ریاست جمهوری ایران برسد. او که تا قبل از آن هیچ‌وقت
شهردار نبود، در سال 82 توانست با رأی شورای شهر تهران به این مقام برسد.
تا پیش از آن، احمدی‌نژاد فرمانداری خوی و ماکو، مشاور استانداری
کردستان و نیز استانداری اردبیل را تجربه کرده بود. او با تکیه بر
فعالیت‌هایش در شهرداری توانست کاندیدای ریاست جمهوری شود و در نهایت در
سوم تیرماه 84 به ریاست جمهوری کشور برسد.
محمدباقر قالیباف، دوران تونل ها و بزرگراه ها
از شهریور 84 دکتر محمد باقر قالیباف به سمت شهرداری تهران انتخاب شد.
وی پیش از آن در مسند هایی چون فرماندهی نیروی انتظامی توانست اقدامات مهم و
تاثیرگذاری انجام دهد.
با انتخاب وی به عنوان شهردار، بار دیگر شهرداری در مقام یک نهاد فعال
آغاز به کار کرد. وی در دوران یک ساله فعالیتش توانست به فعالیت های عمرانی
گوناگونی بپردازد که مهمترین اقدام وی به پایان رساندن تونل رسالت بود که
بالاخره پس از 9 سال در زمان او به بهره برداری رسید.
جداول زیر نمایانگر زمان و مدت شهرداربودن هر یک از شهرداران تهران است.
از دوران قاجار تا پایان پهلوی اول
ردیف
نام
زمان
مدت
1
میرزا عباس خان مهندس باشی
1287
-
2
دکتر خلیل خان ثقفی اعلم الدوله
1289-1292
36 ماه
3
ابراهیم خان یمین السلطنه
1292-1299
72 ماه
4
موسیو ایپکیات
1300-1302
24 ماه
5
سرتیپ بوذرجمهری
1302 -1312
120 ماه
6
سرتیپ قلی هوشمند
1312-1317
48 ماه
7
تقی خواجه نوری
1317
1 ماه
8
قاسم خان صور اسرافیل
1317- 1319
24 ماه
9
علی اصغر فروزان
1317-1319
13 ماه
10
مصطفی قلی رام
1320
1 ماه
دوران محمد رضا پهلوی
ردیف
نام
زمان
مدت
1
محمد سجادی
1320- 1321
15 ماه
2
مشیر فاطمی
1321
7 ماه
3
فضل الله بهرامی
1322
5 ماه
4
عباسقلی گلشائیان
1322-1323
5 ماه
5
غلامحسین ابتهاج
1323-1324
16 ماه
6
محمود نریمان
1324
3 ماه
7
مهدی مشایخی
1324- 1326
19 ماه
8
محمد خلعتبری
1326
6 ماه
9
حسام الدین دولت آبادی
1326- 1328
25 ماه
10
محمد مهران
1328
4 ماه
11
مهدی نامدار
1329-1330
9 ماه
12
ارسلان خلعتبری
1330
1 ماه
13
محمد مهران
1330-1331
15 ماه
14
نصرالله امینی
1331-1332
12 ماه
15
سید محسن نصر
1332
5 ماه
16
سرتیپ صفاری
1332-1333
5 ماه
17
غلامحسین ابتهاج
1333-1334
13 ماه
18
نصرالله منتصر
1334
7 ماه
19
سرلشکر محمد دولو
1335-1336
18 ماه
20
موسی مهام
1337 1338
20 ماه
21
ناصر ذوالفقاری
1338-1339
12 ماه
22
فتح الله فرود
1339-1340
5 ماه
23
سید محسن نصر
1340 - 1341
5 ماه
24
احمد نفییسی
1341-1342
19 ماه
25
علی اکبر توانا
1342
3 ماه
26
ضیا الدین شادمان
1342-1344
14 ماه
27
تقی سرلک
1344-1346
25 ماه
28
سرتیپ صفاری
1346
7 ماه
29
منوچهر پیروز
1346-1347
10 ماه
30
جواد شهرستانی
1347 -1348
11 ماه
31
غلامرضا نیک پی
1348-1356
89 ماه
32
جواد شهرستانی
1356-1357
7 ماه
بعد از انقلاب اسلامی
ردیف
نام
زمان
مدت
1
محمد توسلی
1357- 1359
24 ماه
2
سید رضا زواره ای
1359
کمتر از 1 ماه
3
کمالدین نیک روش
1359- 1360
7 ماه
4
غلامحسین دلجو
1360-1361
13 ماه
5
محمد کاظم سیفیان
1361-1362
9 ماه
6
حسین بنکدار
1362
4 ماه
7
محمد نبی حبیبی
1362-1366
44 ماه
8
سید مرتضی طباطبایی
1366-1368
16 ماه
9
غلامحسین کرباسچی
1368-1377
108 ماه
10
مرتضی الویری
1378 -1380
32 ماه
11
محمد حسن ملک مدنی
1380-1381
10 ماه
12
محمد حسین مقیمی
1381-1382
4 ماه سرپرست
13
محمود احمدی نژاد
1382-1384
26 ماه
14
علی سعید لو
1384
سه ماه سرپرست
15
محمد باقر قالیباف
1384 تا کنون